سی و پنجمین جشنواره تئاتر استانی خراسان رضوی با حضور پرشور گروههای نمایشی در چند روز گذشته برگزار شد و سالنهای تئاتر مشهد؛ به ویژه در بعضی از سانسها مملو از تماشاگران مشتاق به اجرای هنرهای نمایشی بود. در فرصت اندک چهار روزه برای اجرای تئاتر صحنهای و خیابانی، نمایشها با فاصلهای اندک از اتمام یکی، به شروع دیگری ختم شدند و تماشاگران نیز پا به پای عوامل اجرا، به زیبایی اجراها را دنبال کردند.
۱۳ گروه در بخش صحنهای و ۱۳ گروه در بخش خیابانی در این جشنواره حضور پیدا کردند تا در مقابل چشمان داوران، از اجرایشان به بهترین شکل پردهبرداری کنند. در این میان به گفتوگو با عوامل چندین گروه از نمایشهای صحنهای نشستیم و نظرشان را در خصوص اثر و جزئیاتش، کیفیت جشنواره امسال نسبت به سالهای گذشته، حال و هوای جشنواره و ارزیابی کلیشان از آثار حاضر در جشنواره جویا شدیم.
اهالی تئاتر در حال آشتی با جشنواره هستند
نویسنده و کارگردان نمایش «آرکتایپ» در گفتوگو با ما اظهار کرد: این نمایش در مورد خلقت انسان در یک فرمت پارودی براساس اسطورهها و داستانهای اساطیری یونان است که در فضای مدرنی روایت میشود. این ایده را در سال ۹۸ یا ۹۹ نوشتم. سال ۱۴۰۲ فرایندی را که به اجرا میرسد، شروع کردم و بهمن ۱۴۰۳ بود که ایده تکمیل شد و نمایشنامه به پایان رسید. البته هنگام تمرینها مداوم بازنویسی میشد و اردیبهشت و خرداد ۱۴۰۴ هم اجرای عمومی بود.
مصطفی نصیری در خصوص کیفیت جشنواره گفت: کیفیت جشنواره امسال نسبت به دو سال پیش خیلی بهتر بود و به نظرم به خاطر این است که اهالی تئاتر در حال آشتی با جشنواره هستند و خیلی از افرادی که برای تماشای تئاتر نمیآمدند، حاضر میشوند و آثار را میبینند، یا افرادی که در جشنواره شرکت نمیکردند، اکنون شرکت میکنند. از مرحله بازبینی زیاد راضی نبودم. نمایشهایی که در جشنواره حضور داشتند، سلایق بازبینها بوده یا به خاطر مصلحتاندیشیهایی که داشتند، انتخاب شدند. نمایشهای بهتر، خیلی بیشتر بود و کیفیت اجراها میتوانست بسیار بهتر از چیزی باشد که اکنون هست. نکته مهم دیگر اینکه در اجرای دوم میتوانست داوری صورت بگیرد؛ اما ارزیابی کلی از جشنواره را پس از اختتامیه میتوان انجام داد؛ چون هنوز خیلی موارد مشخص نیست. البته در مجموع جشنواره خوبی نسبت به سالهای گذشته بود و وضعیت را رو به رشد میبینم. بیشک ضعفهایی داشته که به تدریج برطرف خواهد شد.
ارتقای سطح جشنواره سی و پنجم با حضور آثار باکیفیت
کارگردان نمایش «تاکسیدرمی» نیز در گفتوگو با طوس با بیان اینکه تمرینات این نمایش تقریباً دو ماه و نیم تا سه ماه طول کشید، اظهار کرد: سعی ما بر این بود که انسجام کار در همه زمینهها در خدمت مفهوم نمایش باشد. نمایشنامه اثر در ژانر دفاع مقدس تعریف میشود منتها نوع نگاه متفاوتی به مقوله جنگ به ویژه جنگ ایران و عراق دارد. البته میتوان این نگاه را به تمام جنگها بسط داد؛ تفاوت از این نظر است که تماشاگر یک سری تضادها را در نمایش میبیند، حس میکند و کاملاً هم به فکر فرو میرود و هم احساسش دچار نوسان میشود. از طرفی نمایشنامه، کمدی خیلی قوی هم دارد و بیشتر وقتها ما به وسیله کمدی میتوانیم بسیاری از حرفها و نقدها را راحتتر بیان کنیم. این نمایش مفهوم چندلایهای دارد و در لایه نخست شاید آن چیزی که به نظر میآید حرف نمایشنامه است، نباشد و هرچقدر بیشتر روی آن فکر شود، لایههای بعدی نمایشنامه روی تماشاچی اثر میگذارد.
ایمان رمضانی افزود: من پس از ۱۰ سال در جشنواره استانی شرکت میکنم. آخرین بار سال ۹۴ بود. در چند سال گذشته اثری در جشنواره نداشتم؛ ولی با پیگیری اخبار متوجه شدم امسال سطح جشنواره نسبت به سالهای گذشته بهتر شده؛ یعنی تعدادی کار خوب در جشنواره هستند که سطح جشنواره را بالا بردند. نمایش ما روز نخست جشنواره به اجرا درآمد. با وجود این هر دو سانس پر شد و استقبال خوب بود. در مجموع دوستان هنرمند و تئاتری ساکن مشهد به خوبی استقبال میکنند.
وی با انتقاد از اطلاعرسانی ضعیف جشنواره امسال بیان کرد: در اطلاعرسانیها برای شروع، کمی تأخیر وجود داشت. با وجود این، تیم داوری به ویژه آقای نادر برهانی مرند و بقیه داوران بخش صحنهای تیم خوبی هستند؛ اما انتظار این است که دبیر جشنواره هم داخل سالن بیاید و کارها را ببیند. دبیر اجرایی حاضر بود؛ اما دبیر جشنواره حضور نداشت.
بینظمی در اطلاعرسانیها؛ تنها نقطه ضعف جشنواره
نویسنده و کارگردان نمایش «اداره رتق و فتق همایونی» نیز در گفتوگو با ما با بیان اینکه این نمایش کمدی ایرانی است، اظهار کرد: داستان نمایش برمیگردد به دو ماه پس از مرگ امیرکبیر و زمانی که وی در حمام فین کشته شده و اتفاقهای نمایش هم در کاشان میگذرد. امیرکبیر در حمام فین کشته شده و مردم معترض هستند به اینکه قاتل وی باید شناسایی و حقیقت روشن شود. از آن طرف، ناصرالدین شاه چون خودش این کار را انجام داده، سعی میکند روی حقیقت سرپوش بگذارد و اتفاقها را به نفع خودش مصادره کند. در نهایت اتفاقاتی میافتد که تقابل این دو گروه را با هم میبینیم.
امیرحسین الهی افزود: در این نمایش و در ۶ ماهی که برای اجرای عمومی تمرین کردیم، تلاشمان بر این بود فضای کمدی و تراژدی تاریخی که همه ما ایرانیان میشناسیم و داستان امیرکبیر را که بخشی از ناخودآگاه جمعی ماست، با نگاهی کمدی و شیرین به وجود آوریم که هم تلخی ماجرا گرفته شود و هم آن را به خودمان و امروز نزدیک کنیم. در واقع معاصر باشد و فکر میکنم تا حدودی موفق بودیم.
وی با بیان اینکه ما پیش از جشنواره، ۲۳ شب در سالن پردیس تئاتر اجرا داشتیم و بازخوردها از جانب مخاطبان، منتقدان و استادان تئاتر هم مثبت بود، گفت: ما با یک سری تغییرات وارد جشنواره شدیم و استقبال در هر دو سانس و ظرفیت سالن خوب و قابل قبول بود و افتتاحیه عالی و باشکوهی هم برای جشنواره و هم برای ما به شمار آمد.
نویسنده و کارگردان نمایش «اداره رتق و فتق همایونی» با بیان اینکه من فکر میکنم جشنواره امسال نسبت به سال گذشته کیفیت بالاتری دارد، اظهار کرد: یکی از نقاط قوت جشنواره امسال، انتخاب هیئت بازبینی آثار و هیئت داوران جشنواره در دو بخش صحنهای و خیابانی است. انتخابها درست بودند و افرادی از سراسر استان انتخاب شدند که میتوان روی تجربه، کسوت و دانششان حساب و به آنها اعتماد کرد.
الهی در ادامه بیان کرد: گروههایی هم که امسال در جشنواره شرکت کردند، سطح کیفی جشنواره را به شکل چشمگیر و قابل توجهی ارتقا دادند. گروههای حاضر، کارهای باکیفیتی دارند که هم به سطح جشنواره کمک میکند و هم به نسل ما اعتماد به نفس بیشتری میدهد. سطح جشنواره امسال نسبت به سال گذشته بهتر بود و فرصتهای بیشتری برای نسل جوان وجود داشت و تنها نقطه ضعف، بینظمی در اطلاعرسانیها و هماهنگیها بود.
حضور آثار علمی و آکادمیک در جشنواره
کارگردان نمایش «کربلا بی شمر» نیز در گفتوگو با ما در خصوص محتوای این نمایش اظهار کرد: مضمون کار در مورد تصورات انسانها از خودشان است؛ از اینکه برخی گمان میکنند خوب و درست هستند و اینکه چون نقطه مثبتی دارند؛ مانند اینکه علمکِش هیئت امام حسین(ع) هستند، بنابراین همه موارد زندگیشان درست است. در بعضی مواقع بزنگاههایی برای انسانها به وجود میآید؛ به عنوان مثال درخواست شمرخوانی از آنها صورت میگیرد و تصور فرد این است که چون علمکِش امام حسین(ع) است، نباید این کار را انجام دهد. این درگیری ادامه دارد تا جایی که واقعاً لباس شمر را میپوشد و بزنگاه آنجاست که میخواهد بخواند؛ اما ترس دارد و پس از ریختن ترسش واقعاً شمر میشود. یعنی آدمی که تصور میکند چون علمکِش هیئت امام حسین(ع) است، نمیتواند این کار را انجام دهد، خودش شمر میشود و این نقطه قوت یک تراژدی درست به شمار میآید که در واقع کار آقای صابری است؛ نویسندهای که در این حوزه چیرهدست است.
جواد فانی در خصوص اجرای گروه و کیفیت جشنواره امسال با بیان اینکه استقبال مردم از کار خوب و خوشبختانه همه نظراتشان مثبت بود، عنوان کرد: کیفیت جشنواره امسال به دلیل ورود سالنهای جدید، خیلی خوب بود یعنی امکاناتی که لازم باشد، فراهم بود و نیاز نبود ما چیزی از شهرستان بیاوریم. امکانات رفاهی هم خوب بود. ما فقط مشکل ایاب و ذهاب داشتیم که همیشه فراهم بوده؛ اما امسال شرایطش مهیا نبود و به دلیل اینکه ما شهرستانیها شناخت کافی از مشهد نداریم، برای رفت و آمد و تماشای کارها به مشکل میخوردیم. در واقع در کنار تمام خوبیهایی که جشنواره امسال داشت، ذکر این نکته نیز ضروری بود که اگر اطلاعرسانی دقیقی انجام میشد، ما از شهرستان سرویس میآوردیم و با مشکل مواجه نمیشدیم.
وی درباره آثار ارائه شده در جشنواره سی و پنجم نیز گفت: اکنون آثار، آکادمیک است و افرادی وارد عرصه شدهاند که تحصیلکرده هستند. در واقع همه دوستانی که با من کار میکنند، تجربه فعالیت چندین ساله داشته و یا از لحاظ تئوری تخصص دارند. در گذشته سطح کار تجربی بالا بود؛ اما اکنون سطح کار علمی و آکادمیک بالا رفته است.
در کنار اجراهای چشمگیر تئاتر صحنهای جشنواره در مشهد، تئاتر خیابانی نیز در سالهای اخیر به عنوان یک بخش مهم و مورد توجه در عرصه هنرهای نمایشی این شهر شناخته شده است. استقبال مردم نیز از تئاتر خیابانی در این دوره از جشنواره نشاندهنده علاقه و تمایل شهروندان مشهدی به تئاتر بهعنوان یک تجربه هنری است که به طور مستقیم و بیواسطه با آنها ارتباط برقرار میکند.
نظر شما